Abdij van Sint-Truiden - Abdij van Sint-Trudo in Sint-Truiden (Haspengouw)

Stichting, vroege ontwikkeling
Aan de basis van de abdij van Sint-Truiden stond een klooster, een gemeenschap van monniken, die omstreeks 655 door de heilige Trudo werd gesticht in de plaats Sarchinium (Zerkingen; sinds de 12e eeuw aangeduid als Sint-Truiden). Na de dood van Trudo en zijn heiligverklaring, werd het klooster een pelgrimsoord. Enkele vroege bewoners van het klooster werden eveneens heilig verklaard (Eucherius van Orléans en Libertus van Kamerijk[?]). In de 9e eeuw, waarschijnlijk kort na 817, werd de Regel van Benedictus (Regula Benedicti) aangenomen. In 883 werd de abdij verwoest door de Noormannen.

Het eerste klooster bestond waarschijnlijk uit een stenen kerk en houten kloostergebouwen. Rond 950 liet bisschop Adalbero I van Metz, die tevens abt van Sint-Truiden was, een nieuwe driebeukige kerk bouwen, een voor die tijd fors gebouw van 50 m lang en 24 m breed. Tot de 13e eeuw was er voortdurend bemoeienis van het bisdom Metz; dit had belang gekregen in de regio doordat Trudo Zerkingen (en waarschijnlijk ook Webbekom en Zelem) had geschonken als compensatie voor zijn studies bij bisschop Chlodulf van Metz.

De abdij had het patronaatsrecht over een groot aantal parochiekerken, die vaak waren gewijd aan de Heilige Clemens, die in de abdij van Sint-Truiden werd vereerd. Door particuliere schenkingen verwierf de abdij in de loop der eeuwen ook talrijke bezittingen in de wijde omgeving. In 1107 werden zelfs verschillende dorpen in Noord-Brabant vermeld als bezittingen van de abdij.[2] Het probleem was echter dat de abdij in die periode financieel ook werd uitgebuit, en wel door haar voogden (de hertogen van Limburg) en haar ondervoogden (de graven van Duras).

Bloeitijd middeleeuwse abdij
In de middeleeuwen waren de bedevaarten naar het graf van Sint-Trudo van grote economische betekenis voor de abdij en de nederzetting, later de stad Sint-Truiden. In de 11e eeuw hadden de pilgrimages een dusdanige omvang gekregen, dat het nodig was een nieuwe abdijkerk te bouwen om alle pelgrims op te kunnen vangen. In het derde kwart van de 11e eeuw werd een grote abdijkerk in romaanse stijl gebouwd door abt Adelardus II (abt van 1055-1082). De kerk was 100 meter lang en 26 meter breed. Hiervan zijn alleen de zware westtoren en delen van de crypte overgebleven. De toren van de abdijkerk fungeerde in tijden van oorlog als donjon, waarbij houten stellages rondom de toren werden gebouwd, waarvandaan de vijand bestookt kon worden. Dit gebeurde onder andere bij conflicten tussen de abdij en het naburige machtscentrum Brustem, waarbij de abdij minstens eenmaal werd verwoest.

Onder abt Wiricus (abt van 1155-1180) werden de kloostergebouwen gemoderniseerd, een onderneming die volgens de Gesta abbatum Trudosensium (de annalen van Sint-Truiden) driekwart eeuw duurde. Eerst werden het dormitorium (slaapzaal) en refectorium (eetzaal) van de monniken vernieuwd, daarna kwamen de verblijven van de abt en de proost aan de beurt. Vooral Wiricus' eigen appartement, gelegen op het hoogste punt van het terrein, met uitzicht over de stad, was comfortabel ingericht met stookplaatsen en een waterleidingsysteem. Volgens de Gesta waren de muren van de kloostergangen bedekt met gepolijste hardstenen panelen en bestonden de zuilen, in tweeën of gevieren gebundeld, uit zwart gesteente en porfier, met gebeeldhouwde kapitelen. Een ander gebouw, dat bedoeld was als gastenverblijf voor hoge gasten, had een rijkversierd plafond. Zeer bijzonder moet de grafkapel voor Sint-Wiro en zijn metgezellen zijn geweest, die eveneens onder het bewind van abt Wiricus in 1169-1172 tot stand kwam. Volgens de kroniekschrijver overtrof dit bouwwerk alles in de verre omtrek. Van de romaanse kloostergebouwen en het grafmonument is niets overgebleven, tenzij enkele op het terrein gevonden kapitelen, waarschijnlijk door een Luiks steenhouweratelier vervaardigd, van deze bouwwerken afkomstig zijn.

Nabloei
Verbouwingen en uitbreidingen vonden onder meer plaats in de 15e en begin 16e eeuw, waarbij onder andere laatgotische spitsen werden aangebracht op de middentoren van de abdijkerk. Deze werden in 1779 weer vervangen door een enkele barokke bekroning, die in 1953 door een storm werd afgerukt, daarna werd gerestaureerd, maar bij de brand in 1975 definitief verloren ging. Onder abt Willem van Brussel werd omstreeks 1520 de nog deels bestaande muur rondom het abdijcomplex gebouwd en het abtskwartier werd vernieuwd (waarvan de kelders onder de huidige keizerzaal nog bewaard gebleven zijn). De barokke poort kwam in 1665 gereed ter gelegenheid van het duizendjarig bestaan van de abdij. Ook een deel van de dienstgebouwen werden in deze tijd vernieuwd. Eind 18e eeuw, tenslotte, liet abt Joseph van Herck de abdijgebouwen in neoclassicistische stijl verbouwen.