Vrolijke viooltjes

Deze klassiekers doen het nog steeds erg goed op een balkon, terras of in de tuin. Ze ogen dan ook erg fris en schattig in diverse kleuren en kleurencombinaties. Wij gaan dieper in op het vermeerderen van viooltjes en op enkele soorten.

Gematigd klimaat

Viooltjes zijn uitstekende groeiers en bloeiers in gematigde streken, dus ook bij ons. Deze eenjarigen of vaste planten houden doorgaans van wat schaduw en een vochtighoudende en goed doorlatende ondergrond. Het driekleurig viooltje is één van de meer dan 400 soorten viooltjes, en kan beter tegen een stootje: een drogere plaats in de zon kan hem niet deren.

 

Ook in de winter

Viooltjes kan je als eenjarigen in het begin van de zomer buiten zaaien. Na het stekken kunnen ze verdergroeien in een kweekbed om vanaf het najaar geplant te worden in perken of potten. Met wat geluk bloeien ze de hele winter tot ver in het voorjaar. Zo heb je ook op sombere en donkere winterdagen vrolijke gezichtjes op de vensterbank of in de tuin. In een niet te koude winter kan je ze zelfs buiten kweken.

 

Vermeerderen viooltjes

Hoe zorg je nageslacht? Er zijn verschillende mogelijkheden. In de eerste plaats kan je viooltjes kweken uit zaad: buiten of op koudere ogenblikken binnen in een vensterbankkas in zaai- en stekgrond. De zaden van de viooltjes zijn erg klein. Verspreid ze dan ook goed over de zaaibak, anders moet je ze naderhand nog verspenen. Bedek de zaadjes met een fijn laagje stekgrond: reken hiervoor een dikte van drie keer de grootte van een zaadje. Vooral het driekleurig viooltje kan je goed vermeerderen door zaaien. Het zaait zich op het einde van het bloeiseizoen ook spontaan zelf uit.

 

Ook het maarts viooltje kan je zaaien, maar er zijn nog andere mogelijkheden. Zo kan je het viooltje stekken in het voorjaar of de zomer. Of je kan vermeerderen door deling; de ideale periode hiervoor is de herfst.

 

Na de bloei kan je zelf zaden oogsten. Eerst vormen zich vruchten waarin de zaden zich ontwikkelen. Als de kleppen van deze vruchten openspringen, slingeren ze de zaden weg. Ook mieren helpen bij de verspreiding van het zaad, zo heeft het zaad een zogenaamd mierenbroodje, i.e. een oliehoudend aanhangsel waar mieren graag van smullen. Weet dat één gram viooltjeszaad zo’n kleine 1900 zaden bevat.

 

Soorten viooltjes

• Akkerviooltje (Viola arvensis) - Deze eenjarige bloeit van april tot oktober: de doorgaans tweekleurige bloempjes zijn amper een centimeter groot. De naam zegt het al, dit plantje tref je vooral op bouwlanden aan, meer bepaald tussen het graan, of je komt het in wegbermen tegen.  

• Maarts viooltje (Viola odorata) - Dit heerlijk geurend viooltje dat als vaste plant zo’n tien à vijftien centimeter hoog wordt, bloeit in de winter en het voorjaar. De sterkst geurende cultivar is het Parma-viooltje in de kleuren wit (Viola Conte di Brazza) en paars (Viola Pallida Plena), naast de veel andere kleurvariëteiten die beschikbaar zijn. Het maarts viooltje gebruikte men vroeger om ademhalingsstoornissen te behandelen, nu gebruikt men de etherische olie ervan in de parfumindustrie. In de zomer zijn er cleistogane bloemen oftwel gesloten knoppen die wel zaad produceren. De hartvormige bladeren zijn bovenaan rond of spits met een gekartelde bladrand. Via een wortelstok vormen de utilopers zich. De alleenstaande bloemen die op een lange bloemstengel staan, zijn paars met een witte voet.

• Driekleurig viooltje (Viola tricolor) - Deze eenjarige kan 30 centimeter hoog worden. Vroeger gebruikte men deze viooltjes tegen hartkwalen, kinderziekten en ziektes van de luchtwegen. Dit gemakkelijke soort om uit te zaaien vormt een dicht tapijt dat gedijt in licht tot halfschaduw. De kleurenpracht uit zich in paarse, gele, witte, crèmewitte, lilla, blauwe tinten én dat niet effen, maar zoals de naam al verklapt driekleurig. De langgerekte tot ovale blaadjes hebben een gekartelde rand met steunblaadjes aan de basis. De bloeitijd is van mei tot oktober met bloemen van één à anderhalve centimeter groot. Deze variant is licht geurend. Als men naar de vorm van de bloemen kijkt, dan komt de naam stiefmoedertje naar boven: het grote blad vanonder is de moeder, daarboven groeien twee bloemblaadjes die de dochters vormen en daarboven pas de bovenste bloembaadjes als stiefdochters.

• Klimop viooltje (Viola hederacea) - Dit viooltje is ideaal als bodembedekker: het verspreidt zich snel door uitlopers en je kan de plantjes zelfs in vorm knippen. Van nature groeit deze soort in Australië; met andere woorden hij is niet winterhard in onze contreien. Kenmerkend zijn de kleine niervormige bladeren en witte bloempjes met paars oog die op het einde van de zomer te voorschijn komen. Er is ook een cultivar met volledig witte bloemen verkrijgbaar.

• Bosviooltje (Viola riviniana) - Typisch voor het bosviooltje zijn de blauwe of blauwpaarse bloemen die het draagt van april tot mei. Soms bloeit het bosviooltje nog een keer in de herfst. In de zomer komen er cleistogame bloemen te voorschijn zoals bij het Maarts viooltje. De bladeren zijn rond of eivormig en vormen een wortelrozet. Deze alleenstaande plant kent heel veel variatie in grootte.

Gebruik

Het klinkt misschien vreemd, maar viooltjes bevatten veel vitamines. Vroeger gebruikte men zowel de bloemen, de bladeren als de wortelen als geneesmiddel. Nu is dat veeleer sporadisch in de vorm van thee die huidaandoeningen zou verzachten. Ook de blaadjes schrijft men nog steeds helende eigenschappen toe, meer bepaald bloedzuiverend en slijmoplossend.

 

In de keuken gebruikt men viooltjes als ingrediënt of als decoratie. Er wordt zelfs snoep van gemaakt. Jonge bladeren zijn in gekookte vorm eetbaar en bevatten veel vitaminen. Wel raad men aan om geen violen uit plantenzaken in gerechten te verwerken aangezien die besproeid en behandeld worden met chemische stoffen. De bloemen van het maarts viooltje verwerkt men bijvoorbeeld in een salade, in gebak of in dranken. Vooral in zoete gerechten komt het aroma goed tot zijn recht. Mooi meegenomen is het decoratieve van de bloempjes. Ook als versiering doen ze het heel goed op je bord.

 

Hierboven wezen we al op het gebruik van viooltjes in de parfumindustrie. De etherische oliën van deze bloempjes gebruikt men als basis voor veel parfums.