Fulltime werknemers werken wekelijks doorgaans 38 uur op papier. In de praktijk komen daar vaak nog ettelijke uren bij: overuren. Zijn overuren echter wel wettelijk? Hebben werknemers die overuren presteren, recht op compensatie en zo ja, welke?

Overuren = wettelijk verboden
Als werknemers de normale arbeidsduur op dag- of weekbasis overschrijden, dan is er sprake van overuren. Volgens de Arbeidswet van 16 maart 1971 is het presteren van overuren onder normale werkomstandigheden verboden voor tal van werknemers uit de privésector en bij de overheid. Slechts enkele categorieën werknemers mogen wettelijk overuren presteren.

Uitzonderingen: personeel
Welke categorieën behoren tot de uitzonderingen? Volgens het Koninklijk besluit van 10 februari 1965 mogen de volgende werknemers wel overuren presteren:

• vertegenwoordigers
• dienstbodes
• leidinggevenden
• personeel met een autonome beslissingsbevoegdheid
• personeel uit vertrouwensposten
• overheidspersoneel dat niet werkzaam is in de medische en verzorgingssector
• overheidspersoneel uit instellingen zonder industriële of commerciële activiteit

Zwangere vrouwen mogen in geen enkel geval overuren verrichten, zelfs als ze deeluitmaken van bovenstaande categorieën. Ze mogen wekelijks niet meer dan 38 en dagelijks niet meer dan 9 uur werken.

Uitzonderingen: speciale omstandigheden
Normaliter zijn overuren verboden, maar de wet houdt wel rekening met bijzondere omstandigheden waarin overuren toch legaal zijn, al gelden er strikte voorwaarden.

De volgende werkactiviteiten gelden als gewettigde uitzonderingen op het presteren van overuren:

• Buitengewone vermeerdering van werk
• Onvoorzien noodzakelijk werk
• Dringend werk aan machines en materialen
• Werk n.a.v. een (dreigend) ongeval
• Werk dat niet onderbroken mag worden
• Werk aan inventarissen en balansen

Arbeidsduurgrenzen
Zelfs al vallen je personeelsleden en de werkomstandigheden binnen de wettelijke uitzonderingen, onbeperkt overuren presteren is onwettelijk. Zo zijn er in de eerste plaats dag- en weekgrenzen vastgelegd, werknemers mogen per dag maximaal 11 uur werken en per week niet meer dan 50 uur, overuren incluis. Al gelden ook hier weer uitzonderingen.

Verder voorziet de wet een interne overurengrens van 65 uren. Je mag overuren dus niet onbeperkt cumuleren. Bereikt een werknemer de grens van 65 overuren, dan mag hij geen overuren meer presteren voordat hij inhaalrust heeft gekregen.

Ten slotte voorziet de wet ook limieten op jaarbasis. Sinds 2005 mogen werknemers in de privésector jaarlijks maximaal 130 overuren presteren.

Compensatie voor overuren
In ruil voor de prestatie van overuren hebben werknemers recht op compensatie in de vorm van inhaalrust en/of overloon. Werknemers mogen tot op zekere hoogte zelf kiezen welke compensatie ze krijgen voor hun gepresteerde overuren: afhankelijk van de collectieve arbeidsovereenkomt, kunnen ze 65 à 130 overuren laten uitbetalen.

Inhaalrust in ruil voor overuren
Als werkgever dien je personeel dat overuren presteert, effectieve inhaalrust toe te staan op dagen dat het normaal gezien zou moeten werken. In de volksmond zijn dat de recupdagen.

De exacte dat(a)(ums) dien je af te spreken in overleg met de individuele werknemers. Enkel als jullie niet tot een akkoord komen, mag je als werkgever zelf beslissen wanneer de inhaalrust opgenomen moet worden. Sowieso zijn er enkele wettelijke regelingen waarmee je rekening moet houden. Zo moet de inhaalrust normaliter plaatsvinden in het trimester van de overuren, zodat de gemiddelde wekelijkse arbeidsduur niet stijgt. In bepaalde gevallen geldt dat de inhaalrust ten laatste over een jaar toegekend moet worden.  

Loon in ruil voor overuren
Als je personeel overuren presteert, ben je verplicht hen een overurentoeslag of overloon te betalen. Hoeveel bedraagt die toeslag? Op gewone werkdagen is dit de helft van het gewone loon; op zon-, feest- of vervangende feestdagen is dit het gewone loon. Bovendien moet dit overloon uitbetaald worden bij het eerstvolgende loon na de overuren.