Benaming vanwege bijgeloof
We beginnen met een geruststelling: oorwormen hebben het helemaal niet op jouw oren gemunt. Sterker nog, hun naam is afkomstig van het Europese bijgeloof dat deze insecten in de oren van slapende mensen kropen.
Ondanks hun angstaanjagende uiterlijk en reputatie zijn oorwormen niet rechtstreeks schadelijk voor mensen. Vaak zijn oorwormen zelfs nuttige beestjes, want het zijn echte aaseters van afgestorven materie en roofdieren van insectenlarven, slakkeneieren, bladluizen en andere plagen in de tuin. Al vormt het gedierte zelf ook wel een plaag, want oorwormen beschadigen bladeren, fruit, groenten en bloemen, vooral bij jonge planten.
Heb je veel oorwormen in de tuin, dan kan het zijn dat ze naar binnen trekken, maar ze zullen zich er zeker niet voortplanten.
Uiterlijk van oorwormen
Oorwormen zijn ongeveer 1,5 centimeter à 2 centimeter lang. Ze hebben een langwerpig plat huidpantser dat sterk, glanzend en roodbruin is. Daarnaast hebben ze voelsprieten die ongeveer half zo lang zijn als hun lichaam. Deze insecten onderscheiden zich met hun opvallende tangen op het einde van het lichaam. Oorwormen gebruiken deze kwaadaardig ogende aanhangsels bij het paren of ter verdediging als ze aanvallende insecten willen grijpen. Ze sluiten de grijpers als ze zich bedreigd voelen, ook bij mensen. Zo kan je een klein, maar venijnig prikje voelen als een oorworm op je huid zit.
Aan de grijparmen herken je mannetjes en vrouwtjes. Mannelijke oorwormen hebben lange, gebogen tangen, terwijl vrouwen kleinere en bijna rechte tangen hebben.
Daarnaast hebben volwassen oorwormen kleine, leerachtige vleugels. Deze vleugels zijn niet sterk genoeg om hen van de grond op te lichten, maar volstaan wel wanneer ze zich afzetten vanaf een hoge plaats naar beneden.
Levenscyclus van oorwormen
Oorwormen leven slechts één jaar. Ze brengen de winter door net onder de oppervlakte waar ze zich verbergen, meestal dichtbij huisfunderingen. Warm weer haalt hen uit hun winterslaap.
In de lente legt elk vrouwtje 60 ronde, parelwitte eieren in een nest in de bovenste 5 centimeter van de bodem. De eerste twee weken na het uitbroeden houdt de moeder de jongen in het nest. Als ze 6 millimeter groot zijn, verlaten de jongen het nest op zoek naar voedsel. De jongen lijken heel sterk op de volwassen exemplaren, ze zijn alleen kleiner. Een oorworm werpt zijn pantser 4 keer af voor hij na 70 dagen volwassen wordt.
Een vijfde van de vrouwtjes legt een tweede reeks eieren in juni. Deze jongen komen in juli of augustus te voorschijn.
Habitat van oorwormen
Overdag verstoppen oorwormen zich graag in koele, donkere en vochtige plaatsen. Ze kruipen onder stenen, in tuinafval, in de poten van tuinmeubilair, in houten hekwerken, holle aluminium deuren en in andere spleten en kieren.
Bij het invallen van de schemering komen oorwormen te voorschijn om naar voedsel te zoeken. Het grootste deel van hun dieet bestaat uit rottend organisch materiaal, maar ze voeden zich ook met scheuten, bladeren en bloemen zoals rozen, clematis, dahlia’s, zinnia’s, asters, gladiolen, chrysanthemums, anjers... Ook knabbelen ze op groenten zoals sla, selder, aardappelen, bonen, wortelen, mais en kool. Daarnaast zijn oorwormen carnivoren, ze eten andere kleine insecten en soms zelfs elkaar. Op zoek naar voedsel en beschutting kruipen ze over de grond, huizen, hekwerken en bomen.
Meestal komen ze in juni en juli de huizen binnen. Erg onaangenaam is het als je de beestjes op voeding, kleren of soms zelfs tussen de lakens vindt.
Verstoring van habitat
De beste periode om met controlemaatregelen te beginnen is het begin van de lente als het droog en warm weer is en de oorwormen jong zijn. Aangezien oorwormen net onder de grond overwinteren en vrouwtjes hun eieren in kleine nesten leggen, kan het bewerken van de grond de overwinterende oorwormen storen en nieuwe eitjes blootstellen via een droog oppervlak waar ze minder kans maken om te overleven. Volwassen oorwormen aan de oppervlakte trekken vogels aan en andere roofdieren van insecten zoals bepaalde vliegen en bidsprinkhanen.
Een andere belangrijke controlemanier is het afvalvrij houden van het grasveld en de tuin: geen puin en geen rottend organisch materiaal. Maaisel, afgevallen bladeren, onkruid, oud hout en tuinhaksel moet je niet laten ophopen in de tuin.
Begin zo vroeg mogelijk met je groentetuin zodat je planten een goede uitgangspositie wanneer de jonge oorwormen uit hun nesten komen in juni.
Chemische bestrijdingsmiddelen van oorwormen
In plantencentra kan je verschillende producten kopen om oorwormen te controleren in de vorm van sprays of poeders. De meeste tuininsecticiden werken alleen als het insect ermee in contact komt. Grote populaties kunnen tolerantie opbouwen tegen een bepaald chemisch bestrijdingsmiddel.
Het beste tijdstip voor insecticiden is bij warm, droog weer als de oorwormen jong zijn. Bovendien kom je best ‘s nachts in actie aangezien oorwormen nachtdieren zijn. Later in de zomer is de behandeling minder effectief.
Behandel zeker funderingen van gebouwen, voetpaden, hekken en palen, ook boomstammen en vertakkingen van bomen, onder struiken en andere grondbedekkers die een verstopplaats bieden. Sproei geen water over de behandelde oppervlaktes zodat het bestrijdingsmiddel minstens 2 nachten na het aanbrengen actief werkt.
Vallen voor oorwormen
Oorwormen gaan op zoek naar beschutting. Als je vallen voor ze maakt van geplooid karton of hout met groeven en deze vervolgens plaatst in hekken, rond bomen en in het struikgewas en op andere plaatsen waar oorwormen schuilplaatsen zoeken, kan je heel wat oorwormen vangen
Of top bloempotten vol vochtig stro, hooi of krantenpapier. Plaats ze dan omgekeerd op stokjes op de grond. Holle bamboestengels die aan weerszijden open zijn en een oude tuinslang of rubberbuis zijn ook goede vallen.
Maak de vallen elke ochtend leeg in een emmer vol heet water of water met wat kerosine of detergent.
Lokaas voor oorwormen
Oorwormen worden sterk aangetrokken door visolie en ietwat minder door plantenolie en andere olie. Aluminium schaaltjes, sardineblikjes en andere ondiepe containers deels gevuld met olie en tot aan de rand in de grond begraven zullen veel oorwormen aantrekken en vangen.
Je kan ook brikken gebruiken: vul ze voor 2/3 met water, door er dan wat vloeibare zeep bij en plaats ze in de tuin.
