Veel mensen zien slapen als een bijkomstigheid; een eerder overbodige activiteit voor wanneer je tijd over hebt na een dag vol werk, huishouden, kinderen, familie, vrienden, sport en hobby's. Toch zouden we beter wat meer stilstaan bij onze slaap want een goede nachtrust is onmisbaar voor een gezond lichaam en een heldere geest.

Wat is slaap?
De laatste honderd jaar is onze kennis over slaap enorm toegenomen, maar nog steeds kunnen we het mysterie van de slaap niet volledig doorgronden. Wat we wél weten is dat slapen, net als eten, een levensbehoefte is. Dat blijkt wel uit de extreme transformatie van licht naar donker die de natuur ondergaat om ons te laten slapen. Hoewel slaap een toestand van verlaagd bewustzijn is, verandert er van alles in je lichaam: je spieren ontspannen, je hersenactiviteit schommelt, je lichaamstemperatuur, ademhaling en hartslag verlagen, en je hersenen blokkeren de meeste prikkels van buitenaf.

Verkwikkende nachtrust
Iedereen brengt zo'n derde van zijn leven slapend door. Het kan dus niet anders of er moet wel een heel goede reden voor zijn. Over die reden weten we nog steeds niet het fijne, maar je lichaam en hersenen rusten wel uit, verwerken de dag en herstellen zich tijdens de nacht. Je spieren ontspannen en je ademhaling, hartslag en hersenactiviteit dalen. Zo bouwt je lichaam weer reserves op voor de volgende dag.

Toch kan de herstellende functie van slaap niet de enige verklaring zijn, want ook in je slaap blijven je hersenen actief.

Vijf slaapfasen
Onze slaap is opgedeeld in verschillende slaapfasen. Om te beginnen kunnen we een onderscheid maken tussen REM-slaap (Rapid Eye Movements) en NREM-slaap (Non-Rapid Eye Movements), die weer onderverdeeld is in vier stadia. Deze vijf slaapfasen herhalen zich vier tot zes keer per nacht:

• NREM1 is de overgangsfase tussen waak en slaap.
• Na een minuut of tien kom je in een lichte slaap of NREM2 terecht.
• De derde slaapfase, NREM3, is de korte overgang naar diepe slaap. 
• Tijdens NREM4 ben je in een diepe slaap verzeild waarbij je lichaam zich totaal ontspant, en verwerk je de gebeurtenissen van de dag. Je hebt een rustige ademhaling en hartslag. 

Ongeveer anderhalf uur na de eerste fase, beland je in je REM-slaap, ook wel paradoxale slaap genoemd omdat je lichaam zich volledig ontspant terwijl je hersenen overactief zijn en je ogen druk heen-en-weer bewegen. Die tegenstelling is te verklaren doordat je tijdens de REM-slaap droomt: als je alle bewegingen uit je droom ook echt zou uitvoeren (rennen, schoppen, …), zouden het pijnlijke nachten worden.

Slaap op maat
Het vereiste aantal uren slaap per nacht verschilt van persoon tot persoon. De een stapt kakelfris uit bed na vijf uur slaap, terwijl de ander geen mens is zonder negen uur slaap. De oude wijsheid dat we acht uur slaap nodig hebben, is dus meer een richtlijn dan een exacte wetenschap. Het gaat erom inzicht in je slaapbehoefte te krijgen en instinctief je eigen slaapritme na te leven. Een slaapdagboek kan je hierbij helpen. Noteer hierin hoe laat je gaat slapen, hoe laat je opstaat en hoe uitgeslapen je je voelt.

Je slaapbehoefte verandert ook naarmate je ouder wordt. Een baby slaapt bijna de hele dag door, een klein kind heeft nood aan zo'n tien uur slaap, terwijl een tiener acht tot negen uur slaap kan gebruiken. Op latere leeftijd neemt onze slaapbehoefte dan weer af.

Ben jij een nachtuil of een vroege vogel? Doe de test!